وضعیت بهداشت و درمان حجاج در دوره‌های قاجار و پهلوی

بهداشت درآموزه‌های اسلام از اهمیت و ارزش­ والایی ­برخوردار است؛ و در فرآیند برگزاری حج نیز همواره مورد توجه بوده است. در اینجا این سؤالات اساسی مطرح می‌گردد که در دوره­های قاجار و پهلوی، چه وضعیتی بر حوزة بهداشت و درمان حجاج ایرانی حاکم بود؟ و آنان تحت چه شرایطی به انجام این فریضة دینی می­پرداختند؟ منابع تاریخی حکایت از پایین بودن سطح خدمات بهداشتی ـ  درمانی ارائه‌شده به حجاج در این دوره‌ها دارد. حکومت پهلوی به خاطر فقدان ریشه‌های مذهبی و نداشتن آگاهی لازم در خصوص جایگاه حج، توجهی به مشکلات حجاج نداشت؛ ولی پس از واقعة اعدام ابوطالب یزدی در حج 1322ش، و بحران سیاسی و قطع پنج‌ساله روابط دیپلماتیک ایران ـ عربستان، به اهمیت موضوع پی برد و درصدد ساماندهی آن برآمد. بنابراین برای اولین بار در سال 1328ش. گروهی از پزشکان مجرب، به همراه امکانات مناسب، به حج اعزام شدند. در پی انتزاع حج از وزارت کشور و انضمام آن به سازمان اوقاف در سال 1351ش. توجه به این حوزه وارد مرحله جدی­تری گردید. این نوشته تلاش دارد به شیوه توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از اسناد، مدارک و سفرنامه‌های حجاج، به بررسی این موضوع بپردازد.